Visionaire vingerwijzingen geven richting aan een denk- en transformatieproces, gemakshalve nemen we aan dat de alternatieve oplossing voor het schuldencomplex maatschappelijk aanvaard werd en dan ook geen probleem meer vormt. Anders gezegd, de tabula rasa brengt ons tot een nieuwe situatie waardoor de virtuele schuldenberg niet langer bestaat. Deze reset van het monetaire systeem is als een attractor die aanleiding geeft tot een cascade aan transformaties, dergelijke processen worden in de vakliteratuur veelvuldig omschreven. Binnen het totale concept van een monetaire reset kunnen we nu de factor 'rente' nader onderzoeken, ook hierover bestaan verschillende meningen. De vraag stelt zich of rente absoluut noodzakelijk is wanneer de systeemconfiguratie gewijzigd wordt. En belangrijker, wat zien we als we de omgekeerde logica toepassen? Laat ons openen met een visie van Bernard Lietaer, expert ter zake.
Bernard Lietaer
Volgens de economieboekjes is geld waardenvrij. Het is niet meer dan een ruilmiddel en het wordt geacht geen effect te hebben op de transacties. Lietaer betwist die visie - ‘Geld is helemaal niet waardenvrij’, stelt hij. ‘Het monetaire systeem is – ook al is dat onbewust gebeurd – geprogrammeerd om een bepaald gedrag te veroorzaken. Het werkt concurrentie en kortetermijndenken in de hand, het dwingt tot economische groei en het onderwaardeert zorg, onderwijs en taken die cruciaal zijn om een samenleving in stand te houden. De economische theorie leert dat mensen concurreren om markten en grondstoffen; ík denk dat mensen in werkelijkheid concurreren om geld. Die concurrentie is een direct gevolg van de wijze waarop geld wordt gecreërd. Banken brengen geld in omloop door middel van leningen. Zodra iemand bijvoorbeeld een hypotheek van 100 duizend euro afsluit, ontstaat er geld dat in de economie gaat circuleren. Maar dan komt het: de bank verwacht dat de ontvanger van de lening in de daaropvolgende twintig jaar in totaal 200 duizend euro terugbetaalt aan aflossing en rente. Maar die tweede 100 duizend euro creëert de bank niet. Dat geld – de rente – moet de ontvanger van de lening op de één of andere manier zien te bemachtigen en dat dwingt hem tot concurrentie met anderen. Heel simpel is het zo: er moeten mensen failliet gaan om anderen in staat te stellen hun leningen te kunnen aflossen. Tegelijkertijd heeft rente concentratie van rijkdom tot gevolg: zij die geld hebben, worden ‘automatisch’ rijker. Bovendien dwingt het systeem de maatschappij tot voortdurende economische groei: er móet steeds nieuw geld in omloop worden gebracht om leningen te kunnen aflossen. Lietaer: ‘Mijn conclusie is dat hebzucht en competitiedrang geen inherente menselijke eigenschappen zijn. Die eigenschappen worden voortdurend gestimuleerd door het soort geld dat we gebruiken. Er is meer dan genoeg voedsel en werk voor iedereen. Er is alleen schaarste aan geld.
Rente
Rente, interest of intrest, is de vergoeding die iemand ontvangt voor het uitlenen van zijn of haar geld en die betaald wordt door degene die het geld leent. De rente bestaat principieel uit drie elementen, de (1) inflatievergoeding is bedoeld om de ontwaarding van het uitgeleende geld te compenseren, de (2) risicopremie is een bedrag dat ter dekking dient van het risico dat de lener het geleende geld niet kan terugbetalen (debiteurenrisico) en de (3) dienst der lening is een vergoeding voor de huur van het geld (cfr to rent).
- (1) dienst der lening
(2) inflatievergoeding
(3) risicopremie [/list:u]Praktijkvoorbeeld
In praktijk bestaan er verschillende manieren om een lening af te lossen, een voorbeeld vinden we met een eenvoudige zoekopdracht op internet. In onderstaand schema treft u hiervan 3 voorbeelden, telkens met een andere aflossingstabel. Van links naar rechts zien we:- (1) vast maandelijks bedrag
(2) geen kapitaalsaflossing
(3) vaste kapitaalsaflossing
Op basis van volgende data:
(1) lening 100 €
(2) rente 10%
(3) periode 12 maanden[/list:u]
Om onze oefening transparant te houden nemen we aan dat de risicopremie geen deel uitmaakt van de rente, de rente van 10% is derhalve een combinatie van de inflatievergoeding (IV) plus de dienst der lening (DDL). De twee uiterste tabellen geven ons een mix van bedragen, u kan overwegen om dit in detail na te rekenen. Het middelste blok biedt ons het meest transparante overzicht, hierin zien we mooi de 10% weerspiegeld en het kapitaal wordt pas op het einde integraal terugbetaald. Dit schema gebruiken we in de rest van deze analyse en koppelen dit aan de omgekeerde logica, gemakshalve nemen we 5% voor elke component van de rente (IV+DDL). In onderstaande tabellen maken we een analoge berekening en splitsen de rente, links zien we inflatie en rechts deflatie (negatieve inflatie).
Deze voorstelling laat ons toe een verschillenanalyse te maken, een aantal bijzonderheden valt ons onmiddellijk op. Onder deze voorwaarden dienen we bij inflatie op een of andere manier 10 € extra te vinden in het economische circuit, bij deflatie is finaal het bedrag hetzelfde als het geleende bedrag. Door de rente te splitsen wordt duidelijker dat de inflatievergoeding (IV) en het kapitaal (K) gebundeld gezien moet worden, lonen en prijzen volgen dezelfde trend waardoor (IV+K) principieel een relatieve 0-operatie betreft. Deze vergoeding compenseert immers de levensduurte, zowel in plus als min. Op deze manier betalen we 105 € bij inflatie en 95 € bij deflatie, hierbovenop komt de dienst voor lening (DDL) die in beide gevallen hetzelfde is, zijnde 5% of 5 €. Oppervlakkig bekeken is er niet zoveel verschil, de kostprijs voor de lening is immers hetzelfde.
Deflatie
Bij deflatie weten we dat er spontaan geld vrijkomt in het economische circuit, dit wil zeggen dat de rente van 5% kan gecompenseerd worden en finaal de kostprijs komt te vervallen. In tegenstelling tot inflatie betekent dit een wereld van verschil, quasi letterlijk. Anders gezegd, bij inflatie dienen we op zoek te gaan naar extra geld met alle neveneffecten die daarbij komen kijken, bij deflatie is een dergelijke zoektocht niet nodig. In traditionele zin zal de bank op z’n minst haar kosten willen dekken, hierbovenop wil ze ook winst boeken. Als deze doelstelling van toepassing is, is het voor de bank voordeliger om de deflatie zo hoog mogelijk te maken. Immers, hoe hoger de deflatie (IV), hoe hoger de dienst der lening (DDL) kan worden zonder enige kostprijs voor de klant zelf. Ter overdenking van deze stelling treft u onder twee analoge schema’s met aangepaste waarden.
Meer dan waarschijnlijk zullen zich nu een aantal vragen stellen, net om deze reden is ontvankelijkheid, aandacht en de bereidheid tot diepgaander zelfreflectie van primordiaal belang. Vooralsnog kunnen we slechts richting geven en het debat aanwakkeren, op basis van bovenstaande analyse wordt het duidelijk dat we rente in zuivere zin kunnen schrappen. Immers, bij toepassing van deflatie komt er spontaan geld vrij in het economische circuit, naargelang interpretatie (of hoe we het monetaire systeem in de toekomst configureren) kan de rente gecompenseerd worden en derhalve overbodig. Wat voor nu rest is dan de ‘dienst der lening’ die slechts de kost van de bank dekt.
Herwaardering van geld
Wat belangrijk is dat door het weglaten van rente geld terug z’n oorspronkelijke invulling krijgt, geld heeft immers (tenzij het materiaal waaruit het bestaat) bij beginsel geen intrinsieke waarde. Door rente in te voeren wordt het interessant om geld te verzamelen en rente te derven, op deze manier wordt geld een begerenswaardig product en dat gaat voorbij aan het ruilmiddel of rekeneenheid dat het is. Eenvoudig gesteld, rente werkt als een stoorzender en maakt economie veel complexer dan noodzakelijk, het beperkt ons inzicht in het monetaire beleid als dusdanig. Het mag duidelijk zijn dat een dergelijke wijziging ook een impact heeft op de huidige inflatoire vorm van economie, rente is immers een stuwkracht die het verhogen van prijzen (annex lonen) in de hand werkt.
Onderzoek en ontwikkeling
Wanneer we een renteloze maatschappij als doel stellen, mag het voor zich spreken dat we nog heel wat watertjes moeten doorzwemmen vooraleer dit een feit zal zijn. Onder het motto ‘1% inspiratie en 99% transpiratie’ vergt het nog heel wat uitdieping ten behoeve van een degelijk transformatieplan. Voor het onderzoek hoeven we ook niet het ‘warme wiel’ opnieuw uit te vinden, in eerste instantie volstaat het om reeds bestaande onderzoeken te vinden en te integreren, desgevallend kunnen extra nuances aangebracht worden. Zowel voor- als tegenstanders zouden erbij gebaat zijn om rente te schrappen uit het wereldbeeld, iets dat pas duidelijker zal worden na correcte integratie in denken en handelen.
Visionaire voortgang
Het debat over de eliminatie van rente zal wellicht nog heel wat stof doen oplaaien, net zoals het verzet zal laten optekenen van diegenen die er binnen het huidige denkkader het meest profijt aan hebben. Deze dialoog – die vrijwel zeker zal ontaarden in vooral veel ‘non-dialoog’ en strijd – kan dermate veel tijd consumeren dat we geen zicht krijgen op andere neveneffecten. De andere neveneffecten kunnen echter wel dit debat beïnvloeden als eenmaal duidelijk wordt hoe onze nieuwe wereld er kan uitzien, een debat dat idealiter simultaan met de andere topics gevoerd wordt.
(07) vorige
(09) volgende
- (1) vast maandelijks bedrag