In dit topic gaan we dieper in op wat we 'kapitale' denkfouten kunnen noemen, dergelijke fouten gaan niet over een traditionele strijd om het gelijk dan wel herbergen ze inkonsekwenties in het denken. Dit is anders dan bij beperkte- of begrensde rationaliteit waar een gebrek aan informatie en/of cognitief vermogen een rol speelt. Kapitale denkfouten betekenen een blokkade voor het transformatieproces, als een domper op de feestvreugde omdat hierdoor het zicht op de neveneffecten van een 'monetaire reset' quasi letterlijk wordt afgeblokt. Een continu inflatoire economie is courant in onze samenleving, het leidt tot een bepaalde manier van denken en handelen waardoor - vrijwel onbewust - ook een aantal misvattingen kunnen ontstaan. Dit valt niet op zolang we binnen hetzelfde denkkader blijven, het verhaal wordt geheel anders wanneer we de omgekeerde logica (deflatie) toepassen. Als benchmark gebruiken we de omschrijving zoals we terugvinden op wikipedia:
Deflatie
Deflatie ('uitblazen') of waardevermeerdering van het geld is in de economie het verschijnsel dat het algemeen prijsniveau daalt. Dit betekent in de praktijk dat - bij wijze van voorbeeld - een product dat op een gegeven moment 1 munteenheid kost, na een jaar 0,95 munteenheid kost (of in geval van ernstige deflatie bijvoorbeeld 0,1 of 0,01 eenheden). Bij deflatie groeit de koopkracht (ervan uitgaande dat de lonen gelijk blijven of stijgen, of, theoretisch, in ieder geval met een kleiner percentage dalen dan het percentage deflatie) en dit is daarom het tegenovergestelde van inflatie. Analoog aan het gegeven dat inflatie = geldvermeerdering, geldt dat deflatie = geldvermindering, in verhouding tot de hoeveelheid goederen. Dit kan bijvoorbeeld optreden door productverbetering, waardoor men "meer waar voor hetzelfde geld" krijgt. Het lijkt dat dit een gunstig effect op de economie zou moeten hebben, maar deflatie kan zeer schadelijk voor de economie zijn, omdat consumenten hun bestedingen zullen uitstellen: over een jaar kunnen zij immers meer kopen voor dezelfde hoeveelheid geld. Bij deze platitude dient men wel alle omstandigheden in aanmerking te nemen, voor men tot een oordeel komt. Een ander effect van deflatie is dat de reële rente stijgt: de schulden moeten immers nominaal afgelost worden, dus met een geldbedrag dat door de deflatie reëel meer waard is geworden dan op het moment dat de schuld werd aangegaan. Aangezien de nominale rentestand niet lager kan worden dan nul, is er een absolute grens voor het stimuleren van investeringen door verlaging van de rentestand en kan het rente-effect van oplopende deflatie niet onbeperkt worden gecompenseerd.
Platitudes
Zoals wikipedia terecht aangeeft, dienen we op te letten voor platitudes. In deze omschrijving wordt de focus vooral gelegd op de koopkracht en strategieën om deze te vergroten, dit uit zich in het uitstellen van aankopen bij deflatie waardoor onze economie zou stilvallen. De vraag stelt zich waarom dat 'schadelijk' zou zijn wanneer we de relatie leggen tot onze milieuproblemen, op deze manier zou deflatie - zij het indirect en niet doelbewust - kunnen helpen bij de afbouw van overconsumptie. Het milieudebat (cfr opwarming van de aarde) kent zowel voor- als tegenstanders, voor wie geldgewin en bezit nastreeft zal het milieu de laatste zorg zijn, dit ligt totaal anders voor wie een sociaal duurzame samenleving ambieert. Voor het debat kunnen we onze milieuproblemen uitsluiten door aan te nemen dat grondstoffen oneindig zijn en overdadig verbruik geen invloed heeft op milieu en welzijn. Op dat moment stelt zich de vraag of onze activiteiten nog wel zinvol zijn, dit kunnen we los zien van het milieudebat. Anders gezegd, waar ligt de grens van het economische grensnut en hoeveel tijd verliezen we door deze grens niet te (h)erkennen? Kortom, in hoeverre zijn we slaaf van een systeem dat we zelf in stand houden, zijn we ons hier niet van bewust en/of liggen hier andere redenen aan de basis?
Economisch grensnut
Zo eenvoudig mogelijk, het economische grensnut is het punt waarop onze behoeften bevredigd zijn, het overschrijden hiervan noemen we overconsumptie. In andere woorden, iemand met veel geld gaat niet meer 'hamburgers' eten dan iemand met minder geld, onze honger wordt bevredigd op een bepaalde grens, welke het ook zij. Belangrijk hierin is de maatschappelijke doelstelling, als het stijgen van het BNP als maatstaf geldt dan wordt het logisch dat we overconsumptie dienen te stimuleren. Hiervoor gebruiken we allerhande productie- en/of marketingtechnieken die ons aansporen om toch een extra 'hamburger' te eten, voorbij aan het grensnut. Dit verhaal wordt onvergelijkbaar anders wanneer we de maatschappelijke doelstelling verleggen naar een sociaal duurzame modus operandi, het betekent dat overconsumptie niet wordt aangewakkerd, net zoals geldgewin niet langer een drijfveer is.
Twee werelden
In andere woorden, we zien dus twee werelden ontstaan die een totaal andere 'mindset' impliceren, het mixen van deze werelden leidt onherroepelijk tot chaosdenken en bijhorende turbulentie, het is dan ook belangrijk om dit goed te onderscheiden. In relatie tot die 'kapitale denkfouten' dienen we dan ook te nuanceren in verhouding tot de maatschappelijke doelstelling. Om kort te zijn, als het stijgen van het BNP de doelstelling is dan is het promoten van overconsumptie een correcte strategie, het zegt niets over de zinvolheid van een dergelijk systeem. Volgens dit systeem is er geen sprake van kapitale denkfouten zoals we hier willen duiden, dit wordt pas duidelijk wanneer we een omslag willen maken naar een sociaal duurzame modus operandi. Als blijkt dat de kapitale denkfout een 'onwrikbare' meerderheidsgedachte vormt dan zijn we als maatschappij slachtoffer van ons eigen denken, de stellingen 'het zit in kleine dingen' en 'de knop omdraaien' mogen hierop van toepassing zijn. Binnen het totale spectrum van een 'monetaire reset' vormt dit een cruciale mijlpaal, bijna onwaarschijnlijk maar toch waar. Laat ons dit nader beschouwen.
Geldvermindering
Zo wikipedia stelt betekent inflatie 'geldvermeerdering', schijnbaar logisch betekent deflatie dan 'geldvermindering'. Op basis hiervan stelt zich de indringende vraag of deze stelling wel correct is, hiermee komen we tot de eerste kapitale denkfout. Bizar genoeg is het vrij eenvoudig om te achterhalen hoe we tot deze kapitale denkfout komen, de Fishervergelijking leent zich hiertoe perfect. Deze vergelijking is een middel om het monetaire beleid te sturen en is derhalve niet te beschouwen als een onwrikbare natuurwet, de kapitale denkfout ligt naar onze mening besloten in het feit dat we ons - eerder simplistisch - conformeren aan deze vergelijking, dit beperkt onze flexibiliteit in die mate waardoor we onszelf 'gevangen' houden. In onderstaand voorbeeld zien we dat er (ceteris paribus) neutraal geld vrijkomt bij deflatie, dit bedrag loopt gestaag op en vinden we terug op de lijn (+/-). Dit geld komt los te staan van de vergelijking of het economische circuit, hierdoor vermindert inderdaad het geld binnen het circuit, tot hier is de stelling 'geldvermindering' schijnbaar correct. De kapitale denkfout uit zich in stellingen dat het overtollige geld vernietigd dient te worden en dat alsof de vergelijking het menselijke denken heeft overgenomen, in het verlengde trachten we een deel van het resterende geld naar ons toe te trekken met alle neveneffecten die daarbij komen kijken.
Out of the box
Ons verhaal wijzigt radicaal wanneer we 'out of the box' gaan denken, we hebben immers neutraal geld kunnen afzonderen door toepassing van deflatie. Wanneer we dit in alle nuchterheid beschouwen dan worden ons ongekende mogelijkheden geboden tot herstel van onze economie. Immers, dit neutrale geld vermeerdert naarmate we de prijzen laten dalen, er rest dan de vraag hoe we dit geld kunnen aanwenden, dit is louter een kwestie van menselijke keuzes, een kwestie van ethiek. Wanneer we dit geld terug toevoegen aan het circuit en de prijzen stabiel blijven, betekent deflatie dus niet geldvermindering maar - in verhouding tot de koopkracht - geldvermeerdering. Genuanceerder, de geldhoeveelheid blijft in nominale zin gelijk, in relatieve zin zouden we meer kunnen kopen. De enige voorwaarde is dat we het vrijgekomen geld bij deflatie herbruiken, deflatie betekent dus dat we geld genereren uit de reeds bestaande geldhoeveelheid. De noodzaak tot (mondiale) co-creatieve samenwerking mag hiermee nogmaals aangetoond worden, het maakt ons bewust dat er binnen een economie nooit een geldtekort kan ontstaan. Elke (politieke) maatregel die gebaseerd is op basis van een vermeende schaarste aan geld kent derhalve geen economische rechtsgeldigheid.
Het verdampende geld
Een tweede maar soortgelijke kapitale denkfout is de stelling dat de prijzen automatisch stijgen bij een verhoging van de geldhoeveelheid, dit uit zich vaak in stereotiepe en ongenuanceerde verwijzingen naar Zimbabwe en de Weimar-republiek. Deze gebeurtenissen hoeven we niet te ontkennen maar zijn reacties op een pathologisch economische situatie en dan ook als extremismen te waarderen, deze argumenten inroepen betekent een blokkade voor de progressieve beweging die we trachten aan te wakkeren. Los hiervan, ook hier zien we dat het strikt conformeren aan de verkeersvergelijking elke doorbraak ondermijnt, een beeld analoog aan deflatie:
In reflectie tot deflatie waar neutraal geld vrijkomt, zou hier dat geld 'verdampen' door de prijzen die automatisch verhogen, dergelijke simplismen getuigen niet echt van gezond verstand. Wanneer we hierover diepgaander reflecteren dan zou de mensheid nooit tot een oplossing kunnen komen en dat alsof 'het systeem' een loopje neemt met ons. Anders gezegd, het is als zeggen dat we morgen allemaal miljonair kunnen worden door toepassing van deflatie, vervolgens moeten we wel als bezetenen gaan kopen omdat overmorgen de prijzen automatisch stijgen. Elkeen begiftigd met gezond verstand weet dat zoiets absurd is, het getuigt geenszins van economisch inzicht, toch blijken we dergelijke stellingen vaak als 'economisch' te waarderen.
Correctiefactor
Een derde kapitale denkfout is de stelling dat deflatie onhoudbaar is aangezien bij schulden de aflossing een steeds groter deel van het loon zou gaan bedragen. Op een of andere manier blijkt dit een meerderheidsgedachte te zijn, zowaar onthutsend omwille van de inkonsekwentie in het denken. Dit verhaal is echter eenvoudig, bij inflatie (+) wordt een correctiefactor toegevoegd aan de af te betalen schuld, dit geldt evenzeer bij deflatie (-) waardoor nominaal minder kapitaal dient afgelost te worden. Dit kunnen we makkelijk vangen in een beeld, drie opties waarin we telkens 1.000 afbetalen over 10 perioden. De eerste kolom weerspiegelt het loon, de aflossing volgt hetzelfde patroon waardoor het aandeel (ic 10%) gelijk blijft.
Deze voorstelling is eenvoudig en transparant, ons verhaal wordt veel complexer wanneer de factor 'rente' wordt toegevoegd. Zolang het inflatie is dan is er schijnbaar niets aan de hand, rente kan echter als - niet arbitrair - absurd gezien worden wanneer het deflatie wordt. Zie ook hier waarom de eerder vermelde denkfouten een blokkade vormen voor het doorbraakproces dat we ambiëren, als we deze niet doorzien dan zien we ook niet hoe rente als een stoorzender werkt. Rente stimuleert inflatie, bij deflatie komt neutraal geld vrij waardoor - in hoeverre rente wordt aangehouden - die rente gecompenseerd kan worden. Louter facultatief onderstaande weerspiegeling die tot diepgaander reflectie mag leiden, deflatie toegepast op een eenvoudige aflossingstabel waarbij we de 'dienst der lening' (DDL) afzonderlijk van de correctiefactor (IV) voorstellen. In deze voorbeelden zien we dat - wanneer monetaire winst het doel is - de bank zelfs voordeel kan halen bij een zo groot mogelijke deflatie, bizar genoeg wordt tegelijkertijd het nut van 'rente' in vraag gesteld, net zoals het nastreven van monetaire winst in algemene zin.
Over rente en deze kapitale denkfouten kunnen we wellicht nog lang debatteren, uiteindelijk zal dit debat irrelevant blijken wanneer eenmaal deze mijlpaal getrotseerd wordt. Immers, in een sociaal duurzame samenleving wordt het monetaire beleid op een totaal andere manier geleid, niet langer geldgedreven dan wel geldonafhankelijk. Dit betekent dat rente in algemene zin komt te vervallen, net zoals schulden niet strikt noodzakelijk zijn om welvaart en welzijn te creëren. Het mag duidelijk worden dat hierdoor een heel andere modus operandi ontstaat, net zoals een nieuwe set interpretatieregels van toepassing worden. Dit alles ligt besloten in het idee van een 'monetaire reset' die als een katalysator dit proces kan versnellen.
Schuldencomplex
Na het doorzien en/of (h)erkennen van deze kapitale denkfouten wordt het vrij eenvoudig om te begrijpen waarom we onnodig strijd leveren tegen een immense (mondiale) schuldenberg. Wanneer we ons strikt conformeren aan de Fishervergelijking dan zouden we bij deflatie het vrijgekomen geld moeten vernietigen, als we dat geld aanwenden dan wordt een waarachtige 'tabula rasa' mogelijk. Merk hierbij op, een 'tabula rasa' is onvergelijkbaar anders dan een kwijtschelding van schulden, het geld komt immers 'out of the box' waardoor niemand kapitaals- en/of koopkrachtverlies lijdt. In zekere zin beperken we nu onszelf door het neutrale geld wiskundig precies af te stemmen op het bedrag van het schuldencomplex, zoals in onderstaand beeld weerspiegeld wordt.
Vereenvoudiging
Technisch gezien kunnen we nu alle schulden herleiden tot nihil, net zoals het IMF bespreekbaar stelt middels het Chicago Plan Revisited. Als we deze theorie letterlijk nemen dan zouden we wereldwijd alle prijzen moeten delen door dezelfde factor, ondanks technisch mogelijk zal dit praktisch een hele klus worden. Deze moeilijkheid lossen we op door deze methodiek veel eenvoudiger te maken, neutraal geld is immers hetzelfde als schuldvrij geld en dat kunnen we zonder probleem bijdrukken. En sterker, in een volledig electronisch monetair systeem is ook dat niet nodig, het volstaat immers om getallen in een computer bij te voegen. Finaal, en dat mag beslist onthutsend genoemd worden, komen we uit bij een aantal boekhoudkundige journaalposten die quasi letterlijk heel ons wereldbeeld kunnen veranderen. Onderstaand voorbeeld geeft ons alvast een impressie, in realiteit zullen meer transacties nodig zijn maar de kwantiteit doet geen afbreuk aan de intrinsieke kwaliteit van de methode.
Kantelmoment
In een geldgedreven maatschappij mag het duidelijk zijn dat ons gedrag beïnvloed wordt door het systeem dat deze filosofie schraagt, we zouden er dan ook verkeerd aan doen om de neutrale kapitaalsinjectie binnen dit kader te vertalen, het niet respecteren van deze denkkaders leidt onherroepelijk tot een verkeerde voorstelling van wat er met een monetaire reset bedoeld wordt. De monetaire reset werkt dan ook als een katalysator in dit transformatieproces, getuigend van een eenvoud die wellicht vriend en vijand verrast, net zoals tal van conflicten overstegen worden en het verzoenen van diverse partijen faciliteert. Wat nu ieder van ons kan vaststellen is dat het niet ontbreekt aan kennis en middelen, wat we nodig hebben is integratie, communicatie, herscholing en de bereidheid tot co-creatieve samenwerking. Dit alles brengt ons tot een evolutionair kantelmoment, een monetaire reset laat problemen als sneeuw voor de zon verdwijnen waardoor een sociaal duurzame samenleving zich ten volle kan doorzetten, ontdaan van obstakels die in het verleden werden opgebouwd. Het doorzien van een aantal platitudes is dan ook cruciaal in heel dit proces, een proces dat we in dynamische opzicht makkelijk in een beeld kunnen vangen.
Eenvoudig gesteld, zolang we blijven vasthouden aan overtuigingen die geen economische rechtsgeldigheid kennen, zal het idee van een monetaire reset misschien nobel zijn maar zal het nooit enige slaagkans op succes hebben. Gezien de sociale impact van deze innovatie zouden we als mensheid een unieke kans missen, op dat moment wordt de installatie van een sociaal duurzame samenleving als hordenlopen in spreidstand. Er mag dan wel de nobele intentie zijn, allerhande obstakels blijven dit proces stagneren waardoor het op zich een krachtmeting wordt, tegengesteld aan de co-creatieve samenwerking die alles veel vlotter doet verlopen.
Pensioenen
Het mag duidelijk worden dat het politieke besluitvormingsproces een cruciale rol speelt in heel dit transformatieproces, in het andere geval zouden we quasi letterlijk twee werelden nodig hebben om een en ander te realiseren, een dergelijke fantasie gaat een brug te ver. Om meer voeling te krijgen met hoe de theorie zich uit in de praktijk, nemen we de pensioenen als referentie, hiervan weten we dat er een tekort aan geld is met als neveneffect dat we langer dienen te werken. Gemakshalve laten we de demografische factoren (cfr vergrijzing) hier even buiten beschouwing, binnen deze context is dit weinig relevant. Ook hier kunnen we werken met een beeld dat ons meer inzicht verschaft, de pensioenkas kan gevuld worden met neutraal geld, tenzij via deflatie of veel eenvoudiger door een gezond gebruik van het beschikbare monetaire systeem.
In dit voorbeeld hebben we de pensioenkas gevuld, hetzelfde principe kan gelden voor andere elementen binnen onze samenleving. Tegelijkertijd mag duidelijk worden dat de maatschappelijke berichtgeving onvergelijkbaar anders wordt, waar nu 'besparingen' het debat uitmaken, zullen termen zoals herstel, transformatie, synchronisatie en co-creatieve samenwerking de voertaal worden. Dit kantelmoment betekent dat we quasi letterlijk de knop dienen om te draaien, het is als het sterven van een oude wereld die vervangen wordt door een nieuwe met hoger ethische normen en waarden. Technisch gezien is dit perfect mogelijk, de sociale impact immens waardoor het ons als mensen beslist niet onberoerd mag laten. Dit kantelmoment staat in schril contrast met allerhande doemscenario's die her en der opduiken, iets dat we beter in alle ernst beschouwen om niet met een schok wakker te worden wanneer de maatschappelijke druk onhoudbaar wordt. Ook hier ontbreekt het niet aan precedenten, we doen er dan ook goed aan om de krachten te bundelen en het tij te keren. Het grote voordeel is dat we de tools in handen hebben, het is nu een kwestie om ze ook te gaan gebruiken en de bevolking hierover correct in te lichten, niet enkel woorden maar ook daden, dat is het motto.
Het EN/EN perspectief
Ooit zei Einstein dat de mensheid haar problemen niet opgelost krijgt binnen hetzelfde denken dan waarin ze veroorzaakt worden, een stelling die we op basis van onze bevindingen zonder meer kunnen bevestigen. In deze context hebben we deflatie radicaal toegepast waardoor een heel andere visie op de economische crisis mogelijk wordt, iets dat pas duidelijk wordt als ook een aantal kapitale denkfouten en/of platitudes maatschappelijk doorzien en (h)erkend worden. Het is onthutsend om zien hoe we vooral onszelf beperken, het mag dan ook duidelijk zijn waarom een mentaliteitswijziging en een aangepaste modus operandi dringend aan de orde is. Zo gezien hebben we nu ons lot in eigen handen, kiezen we voor een systeem dat meer neigt naar een vreemde vorm van zelfkwelling of kiezen we voor de bevrijding daarvan? Een 'monetaire reset' richt zich vooral op het kantelmoment binnen dit proces, in het verlengde wordt het mogelijk het hedendaagse monetaire systeem aan een ethische upgrade te onderwerpen. We maken hier een onderscheid tussen het herstel en dat wat in de toekomst als gangbaar kan geacht worden. Eenvoudig gesteld, een eenzijdig inflatoire economie is geenszins een volledig verhaal en leidt tot allerhande absurde scheeftrekkingen, een evenwichtig gebruik van zowel inflatie EN deflatie is dan ook adviseerbaar, zelfs noodzakelijk wanneer we het economische herstel tot doel stellen. Op deze manier kunnen we onze samenleving transformeren van een geldgedreven naar een geldonafhankelijke economie, met 'geldonafhankelijk' bedoelen we dat geld nooit een restrictie mag zijn in functie van de sociaal duurzame samenleving die we ambiëren - en dat liever gisteren dan morgen gezien de sociale impact, een kwestie van menselijke keuzes en respect jegens het leven, een kwestie van ethiek.
Chaos en orde
Wanneer we het mondiale speelveld beschouwen dan detecteren we tal van onrustwekkende conflicthaarden, waar velen de Islam als de grootste dreiging zien, lijkt het bijzonder gepast om dit nu ernstig te nuanceren. Niet enkel de Islam heeft een probleem met het Westen (ic kapitalisme), het Westen blijkt nog een groter probleem te hebben met zichzelf waardoor een culturele correctie aan de orde is, een correctie die zich steeds dwingender aanbiedt. Binnen het Westen zien we twee bewegingen die schijnbaar haaks op elkaar staan, volgens een geldgedreven drijfveer is het stimuleren van chaos uiterst geschikt om geld te bemachtigen, onze sociaal duurzame ambities impliceren daarentegen meer orde, eenvoud en transparantie. Het belang van een monetaire reset is dan ook niet te onderschatten en dat alsof het een tikkende tijdbom kan neutraliseren en alle partijen tot rust kan brengen, net zoals verzoenen in een zogeheten 'overkoepelende waarheid' - een volgend evolutionair paradigma in onze menselijke geschiedenis. Of we hierin ook zullen slagen, valt vooralsnog niets over te zeggen, in het beste geval wel. Anders gezegd, er is werkelijk geen gebrek aan volwaardige alternatieven dan wel is maatschappelijke ontvankelijkheid en de bereidheid tot co-creatieve samenwerking hierin de bepalende factor. Zo de stelling luidt, het gaat niet om geld maar om menselijke keuzes, simpelweg een kwestie van bewustwording en kennisdeling.
(12) vorige
(14) volgende