Borderline is een gekend begrip uit de geesteswetenschappen, binnen een economische context wordt hiermee verwezen naar het 'economische grensnut'. In een geldgedreven maatschappij lopen we het risico de balans te verstoren in die zin dat het economische grensnut ver overschreden wordt, hierdoor ontstaan absurde scheeftrekkingen die om correctie vragen. Geld speelt hierin een dubieuze rol, of zo Schopenhauer zei 'Geld is geluk in abstractie, vervolgens hechten en spiegelen we ons aan dit illusoire geluk'. Maar geld is niet het enige aspect, ook het menselijke denken en groeipotentieel laat zich niet onbetuigd. Veel vaker zijn we ons niet bewust van deze (innerlijke) processen waardoor heel wat onnodige turbulentie ontstaat. De economische crisis gaat derhalve niet enkel over getallen in rasters, nog belangrijker is hoe we dit alles interpreteren en ervaren. Waar liggen de grenzen van de redelijkheid en hoe kunnen we verschillende drijfveren synchroniseren opdat een harmonieus geheel ontstaat? Derhalve, wanneer we willen komen tot integrale oplossingen is een basiskennis psychologie adviseerbaar, een kwestie van inlevingsvermogen en respect jegens het leven in z'n totaliteit.
Integrale psychologie
Psychologie is de bestudering van het menselijk bewustzijn en de manifestatie ervan in het menselijk gedrag. Tot de functies van het bewustzijn behoren gewaarworden, begeren, willen en handelen. Tot de structuren van het bewustzijn, waarvan sommige facetten onbewust kunnen zijn, behoren lichaam, intellect, ziel en geest. Tot de toestanden van het bewustzijn behoren de normale (dat wil zeggen waken, dromen en slapen) en de veranderde (dat wil zeggen de ongewone en meditatieve). De ontwikkeling van het bewustzijn omvat een volledig spectrum van prepersoonlijk tot transpersoonlijk, van onbewust tot bewust tot bovenbewust, van Es tot ego tot Geest. De relationele en gedragsmatige aspecten van het bewustzijn hebben betrekking op de wisselwerking met de objectieve buitenwereld en de sociaal culturele wereld van gemeenschappelijke waarden en gewaarwordingen. Wanneer we dit correct evalueren zien we een complexiteit ontstaan waarbij zowel de persoonlijke als maatschappelijke ontwikkeling een rol speelt.
Complexiteit
Historisch gezien is het grote probleem van de psychologie dat verschillende scholen vaak één van de aspecten van dit buitengewoon vruchtbare en veelzijdige fenomeen oppakken, om vervolgens te verkondigen dat dit het enige aspect is dat het bestuderen waard is (of zelfs het enige aspect dat er is). Het behaviorisme reduceerde, zoals bekend, het bewustzijn tot zijn manifestaties in waarneembaar gedrag.De psychoanalyse reduceerde het bewustzijn tot de structuren van het ego en de invloed daarop van het Es. Het existentialisme reduceerde het bewustzijn tot persoonlijke structuren en intentionele modaliteiten. Veel scholen van de transpersoonlijke psychologie concentreren zich uitsluitend op veranderde bewustzijnsstructuren. Aziatische scholen daarentegen blinken gewoonlijk uit in hun leer over de ontwikkeling van het persoonlijke tot het transpersoonlijke bewustzijn, maar hebben nauwelijks inzicht in de eerdere ontwikkeling van het prepersoonlijke tot het persoonlijke. De cognitieve wetenschap benadert het probleem op bewonderenswaardige manier vanuit een wetenschappelijk empirisme, maar blijft vaak steken in een eenvoudige reductie van het bewustzijn tot objectieve dimensies, neuronale mechanismen en computerachtige functies, waardoor de leefwereld van het bewustzijn op zich vernietigd wordt.
Correct verhaal
Maar wie vertelt er dan uiteindelijk een correct verhaal en wat mogen we geloven rekeninghoudend met verschillende culturen, persoonlijke ontwikkeling, gewijzigde levensomstandigheden, milieuproblemen, economische verschuivingen en andere variabelen? In functie van een integrale visie kunnen we denkelijk wel stellen (of daar gaan we tenminste vanuit) dat alle bovenstaande varianten/variabelen een belangrijk deel van het verhaal vormen. Stel dat ze allemaal een reëel maar partieel inzicht geven in het uitgestrekte terrein van het bewustzijn/leven. Door hun conclusies onder één noemer te brengen zouden we op zijn minst ons concept van wat bewustzijn/leven/mens is aanzienlijk kunnen verbreden. De integrale psychologie stelt zich daarom ten doel elk legitiem aspect van het menselijk bewustzijn te respecteren en te aanvaarden. De 'perceptie' en 'cognitie' zijn centrale begrippen, hoe kijken we naar het leven en vanuit welke doelstelling, in hoeverre zijn we bij machte het leven te begrijpen zoals het zich voordoet, wat gebeurt er als we belangrijke informatie missen en/of toevoegen? Wat als dit of dat, hoe liggen de verhoudingen en hoe kunnen we conflicten neutraliseren? Hoe kunnen we het 'redelijke evenwicht' realiseren, onderhouden en/of herstellen wanneer dat gepast blijkt? Continue alertheid is geboden in een wereld in beweging, het opmaken van een theoretisch model is één ding, wat met de praktijk?
Generaliserende oriëntatie
Het zal duidelijk zijn dat een poging hiertoe zich aanvankelijk moet beperken tot een zeer abstract niveau. In het coördineren van de talloze benaderingen werken we met systemen van systemen van systemen, een dergelijke coördinatie kan alleen tot stand komen wanneer we vertrekken van oriënterende generalisaties. Deze paradigma-overschrijdende generalisaties zijn in de eerste plaats bedoeld om ons in het juiste veld te brengen door een zo ruim mogelijk conceptueel net te spannen. We moeten te werk gaan met een logica van steeds groter elkaar omspannende cirkels, die ieder op zich een poging zijn om alles te omvatten wat rechtmatig omvat kan worden. Het is een visielogica die zich niet uitsluitend concentreert op de bomen maar ook kijkt naar het bos, een dialectiek van deel EN geheel. Zoveel mogelijk worden details gecontroleerd, waarna een voorlopig groot beeld wordt samengesteld en dit als een continu proces van onderzoek en bijstelling van het grotere geheel of beeld. Immers, het geheim van contextueel denken is dat het geheel nieuwe betekenissen onthult die niet zichtbaar zijn in de delen. Echter, omwille van steeds veranderende levensomstandigheden (zowel positief als negatief) worden we a.h.w heen en weer geschud waardoor een integrale visie niet makkelijk bespreekbaar wordt en dit in hoeverre dat we deze aanpak kunnen/willen onderschrijven als richtlijn of consensus. Bijzonder is dat we ook de schijnbaar onverzoenbare meningsconflicten hierin trachten op te nemen, een nobele opgave die gedragen wordt door wederzijdsheid, (h)erkenning, openheid en respect.
Schema's, aandacht & ontvankelijkheid
Dat het in onze wereld niet onbreekt aan schema's en rasters mag duidelijk zijn, ze krijgen pas betekenis als ze ook aandacht krijgen. Een 'monetaire reset' is een veel breder begrip dan de strikt empirische bewijslast laat vermoeden, onderhavig beeld geeft ons een impressie. Verschillende modellen kunnen gecombineerd worden, elk detail heeft z'n specifieke waarde en staat nooit los van het geheel. Tegelijkertijd wordt duidelijk hoe verschillende aspecten elkaar niet steeds gunstig stemmen, het vormen van een globaal beeld geeft dan ook meer inzicht opdat diverse conflicthaarden geneutraliseerd kunnen worden, net zoals we grenzen kunnen verleggen waardoor een ruimere visie zich kan ontwikkelen. Een dergelijk proces heeft tijd nodig, in de eerste plaats moet er ontvankelijkheid voor getoond worden en de bereidheid tot diepgaander beschouwing. In het andere geval zal een schema slechts een onbeduidend geheel aan data bevatten en ook niet meer dan dat, een vaagheid zonder inhoudelijk begrip. Voor de bespreking van een 'monetaire reset' is dat niet anders, nuttige en welzijnsbevorderende informatie kan dan misschien wel aangeboden worden, zonder aandacht en ontvankelijkheid ontgaat het volkomen waar het schema naar verwijzen wil. Op deze manier lopen we het risico om blind te blijven voor unieke kansen, een proces dat bemoeilijkt wordt door de mentaliteitswijziging die hier inherent deel van uitmaakt. In het verlengde verzanden we vaak in 'chaosdenken' en 'non-dialoog', het synchroniseren van schijbaar onverenigbare cognities vergt dan ook al nauwgezette aandacht om tot een doorbraak te kunnen komen.
Gewetenskwestie (bewustwording)
Het idee van een 'monetaire reset' tart het geweten, het is kiezen tussen miljoenen mensen in de waan laten dat er geen oplossingen zouden zijn en/of ijveren voor meer maatschappelijke bespreekbaarheid ten goede van de totale samenleving. De praktijk wijst uit dat dit gegeven toch niet zo eenvoudig is dan we - omwille van het bevrijdende effect - zouden kunnen verwachten. Vaak doet zich het volledig tegenovergestelde voor waarbij het argumentum ad hominem rijkelijk zegeviert, zelfs zonder integratie van de inhoud. Uiteindelijk vormt dit een zwaar moreel dilemma, net zoals de vraag kan gesteld wanneer en op welk punt bewustwording dan wel zou dagen. Het is vooral deze bewustwording die aanleiding geeft tot het spontaan nemen van verantwoordelijkheidszin, dit in tegenstelling tot het 'schuldig verzuim' wanneer we dat niet doen. Steeds duidelijker wordt het waarom insiders spreken over een 'tragische absurditeit', dit is werkelijk geen stelling in de marge maar dat wat ieder van ons kan waarnemen op basis van de aangeleverde argumentatie en bewijslast. Het is alsof we door blindheid getroffen worden, zelfs wanneer al deze informatie vrij aangeboden wordt dan biedt dit geen garantie om de ogen te openen. Diepgaander onderzoek leidt ons rechtstreeks naar allerhande psychische afweermechanismen, zelfs angst voor vrijheid kan hiertoe gerekend worden. Ook hier is het aanbod immens, quasi onmogelijk om al het prachtige studiewerk hier te vermelden, het zegt ons enkel dat het niet ontbreekt aan kennis en informatie. We hopen alvast dat deze bijdrage mag inspireren tot nader (zelf)onderzoek en meer bewustwording.
(18) vorige
(20) volgende